Osmanlı’nın ilk yıllarında uygulanan devşirme sistemi son yıllarında tersine döndü. O dönemde onların içinden devşirip onlara karşı kullandığımız asker ve umeranın yerini son dönemde bizim içimizden devşirilip bize karşı kullanılan ulema-umera ve asker aldı. Tanzimatla başlayan süreç Abdulhamid dönemine geldiğinde devşirmeler lehine yarıdan çok fazla bir sayıya ulaşmıştı.
Abdulhamid attığı adımların akamete uğradığını ve bürokrasinin kara deliklerinde kaybolup gittiğini görünce, bir de en mahrem işlerin ve sırların birkaç saat içinde düşmanların eline geçtiğini fark edince iyi bir istihbarat ağına ihtiyacı olduğunu fark etti. Kim bizden kim başkasına çalışıyor başka türlü anlamanın imkanı yoktu.
Olayın çıkış noktası şu oldu. Abulhamid İttihad-ı İslam siyasetini destekleyen bir gazeteye el altından yardım ediyor ve bu gazetenin Mısır’da Hindistan’da yayılmasını sağlıyordu. Bunu son derece gizli yapıyordu.
Birgün bu gazeteye örtülü ödenekten yaptığı yardımın makbuzu gazetelere düştü. İçeriden bir hain el altından bu belgeyi ifşa etmişti. İngilizler Hint Müslümanlarının Abdulhamid tarafından kışkırtıldığını ileri sürüp padişahı köşeye sıkıştırdılar.
Bu olay üzerine içeride hainlari öğrenmek şart oldu ve meşhur hafiye teşkilatının kuruluşuna başlandı.
Hafiye teşkilatının yanı sıra bir de jurnal sistemi vardı. Bu aslında Mısır ayanı Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın başlattığı bir sistemdi. Devletin kurumlarından devlet merkezine gönderilen raporlar şeklinde tanzim edilmiş ve bu yoldan işlerin gidişatı hakkında bilgi toplanmıştı. Sonra bu sistem Osmanlı’ya geçti. Abdulhamid döneminde yalnız devlet daireleri ile veya toplumsal olaylarla ihtiyaçlarla ilgili değil her türlü hareket ve faaliyeti devlet merkezine haber eden (veya ihbar eden) bir mekanizmaya dönüşmüştü. Kim neye şahit oluyorsa jurnal yapıp gönderebiliyordu.
Ne var ki Abdulhamid düşmanları bu işin de içinden çıkmayı başardılar. Sarayı gerekli gereksiz yalan yanlış jurnallere boğdular. İşin içinden çıkılmaz bir hal aldı ve sistem çalışmaz oldu. Zira bu bilgilerin tertip ve taznifi ardından teyidi çok zaman alıyordu. Hatta imkansız hale dönüşmüştü.
Maraş Pusula Haber - maraspusula.com / Yazar,