(Müslümanların Mealcilikle İmtihanı)
"Kur'an'ın lisanı bir belağat ve nezahet şahikasıdır. Dünya bir araya gelse bir ayetinin benzerini getiremez. İnsan kalemi bundan acizdir. Kuran muhteşem bir kitaptır. Kuran bizatihi dâimi bir mucizedir." -Kuran Araştırmacısı Corscsel
Kıymetli dostlar, Kuran Araştırmacısı Corscsel'in ifade ettiği gibi Kur'an'ı Kerim cümle ve ifade mucizesidir. Hangi kelimenin hangi kelimeden önce geldiğinden tutunda cümlelerin başladığı kelimeler dahi sonsuz önemdedir. Hal böyleyken "mealcilik" bir hastalıktır, sapıklıktır, Kuran’ı anlamamak için direnmektir. Sevgili dostlar, meal okumak ya da meal okuyarak Kur'an'ı Kerim hakkında fikir sahibi olmaya çalışmakta asla bir sorun yoktur, aksine yüce kitabımızı anlama yoluna girmemek temel problemimizdir lakin sadece meal okuyarak İslam hakkında ahkam kesmek, fetva vermek ya da Kur'an'ı anladığını sanmak sıkıntılıdır. Zaten durum böyle olduğu için alim ve velilerden Râgıb İsfahânî Hazretleri (11. asrın büyük alimidir kendisi), Arapçaya olan derin hâkimiyetiyle Kur'an’ı tefsir etmiş ve Kur'an'ı anlamak için sözlük hazırlamıştır. Hazretin doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Tabakat (biyografi tarihi) yazarı Adnan el-Cevherî, doğum tarihini Hicrî 343 olarak vermektedir. Hicret'ten sonra 502'de (m. 1108) ise hakkın rahmetine kavuşmuştur. Hazret aslen İsfahanlı olup Bağdat’ta yaşamış, öğrenim görmüş ve icazet aldıktan sonra da talebelerine yine Bağdat’ta ders okutmuştur. Râgıb İsfahânî hazretlerinin en önemli eseri Kur'an'ın anlaşılmasında en temel eser olan Kur'an Kavramları sözlüğüdür. Sevgili dostlar üstat İsfahânî, ayrıca tefsir, fıkıh, hadis, kelam ve nahiv âlimidir. Künyesi Ebü’l-Kâsım olup ismi, Hüseyn bin Muhammed bin Mufaddal er-Râgıb el-İsfehânî’dir. Râgıb-i İsfehânî ismiyle meşhur olmuştur. Sevgili dostlar, hazret hakkında yaptığı hizmetlerden dolayı pek çok iftira bulunmaktadır. Bunlardan biri de onun Mu’tezilî mezhebinden olduğu iftirasıdır. Fahreddîn-i Râzî Hazretleri, “Te’sîs-üt-takdîs” adlı eserinde İsfahânî'nin Ehl-i sünnet itikadının imamlarından olduğunu bildirmiştir. Bunun için Mu’tezilî olduğu rivayeti yanlıştır. Zaten fıkıhta da Hanefî mezhebine bağlı bulunmaktadır. Râgıb İsfehanî Hazretleri, bir çok eser telif etmiştir. Bunlardan bazıları şunlardır:
1. Tefsîr-ül-Kur’ân: Tamamlayamadığı bir tefsir eserdir. Bu tefsir çok kıymetli olup Kadı Beydâvî, tefsirini yazarken, onun bu tefsirinden istifade etmiştir. Süleymaniye Kütüphanesi Laleli kısmı, 171 numarada bir nüshası da bulunmaktadır. Bu nüsha, usûl-i tefsire dair bir mukaddime, Fatiha suresi ve Bakara suresinin baş tarafını ihtiva eder.
2. Müfredât-ül-elfâz-il-Kur’ân: Bu eser, Kur’ân-ı Kerim’in kelimelerinin iştikakını, lügat manalarını, kelimelerin birbirleri ile irtibatını ihtiva eder. Eseri, Kadı Beydâvî’nin ve sonraki müfessirlerin el kitabı olup birkaç defa da basılmıştır.
3. Muhâdarât-ül-udebâ: Matbu olup, iki ciltlik bir eserdir.
4. Eş-Şu’arâ vel-bülegâ: Matbu olup, iki ciltlik bir eserdir.
5. Ez-Zerîa ilâ mekârim-iş-şerîa: Matbu olan bu eseri, İmam-ı Gazali’nin yanından hiç ayırmadığını, kitaplarını yazarken de istifade ettiğini kaynaklar yazmaktadır.
Ahlâk-ı Râgıb, Hallü müteşâbihât-il-Kur’ân, Tahkîk-ül-beyân, Kitâb fil-i’tikâd, Efânîn-ül-belâga, Dürret-üt-te’vil fî müteşâbih-it-tenzîl, Risâletün fî fevâid-il-Kur’ân’da diğer eserleridir.
Zehebî hazretleri hakkında şöyle demiştir: Râğıb, hünerli bir bilgin, kuşkusuz bir muhakkiktir. Kelamcıların zekilerindendi. Beyhakî ve Şehrezûrî şöyle demiştir: İslâm hükemâsındandı. Şeriatla hikmeti (kendinde) toplamıştı. Akli konulardaki nasibi daha fazlaydı. es-Safedî şöyle demiştir: İlmin üstatlarından, ve fazilette şöhret sahibi olanlardan biridir. Birden fazla ilim de derinleşmiştir. İlimlerdeki derinliğine, geniş bilgisine ve ilimlere nüfuza delâlet eden birçok eseri vardır. el-Hovansârî, de onun hakkında şöyle demiştir: İmamdır, edebiyatçıdır. Hayrette bırakan bir hâfızdır. Dili, Arapçayı, hadisi, şiiri, kitabeti, ahlâkı (ilmini), hikmeti, kelâmı, öncekilerin ilimlerini vs. çok iyi bilir. Fazileti vasfedilmeye ihtiyaç bırakmayacak kadar iyi bilinmektedir. Özellikle de dildeki derin bilgisi övgü kaynağı olarak ona yeter. Râgıb el-İsfahani'nin Müfredat’ında ise zengin bir bilgi birikimi ve büyük bir derinliğe işaret eden benzersiz bir metot vardır. Üst düzey bir yol takip edilmiştir. Bir maddede ilk olarak maddenin gerçek anlamını, sonra ondan türeyen (anlamları), sonra maddenin mecazi anlamlarını zikrettiğini ve onun gerçek anlamda ne kadar irtibatlı olduğunu açıkladığını görmekteyiz. Bu da, ancak dili bütünüyle anlayan, onun derinliklerine ve deryalarına dalmış olan birini güç yetirebileceği bir iştir. Bunlarla ilgili ilk olarak Kur'an'dan, ikinci olarak hadislerden ve üçüncü olarak da Arapların şiirlerinden ve sözlerinden örnekler zikreder. Kur'an'ı daha çok Kur'an'la, sonra sahabenin ve tabiinin sözleriyle tefsir ettiğini sonra da hükemanın şeriatla uyan görüşlerini zikrettiğini görmekteyiz. Râgıb el-İsfahani müfredatında, İbn Abbâs, İbn Mesûd, Ali b. Ebî Tâlib, Ömer b. el-Hattâb, Mücâhid, Katâde, Hasanü'l Basrî, el-Esamm,Ca'fer es-Sâdık, eş-Şa'bî ve Sufyân gibi müfessirlerden, el-Muberred, el-Kisâî, Sibeveyhi, Yûnus, Ebû Zeyd, et- Tevvezî, el-Esmaî ve İbnu'l-E'rabi gibi dilcilerden, Hamza, Ya'kûb ve en-Nakkâş gibi kurrâdan ve el-Cubbâî, Ebu'l-Kâsım el-Belhî ve Ebubekir el-Allâf gibi kelamcılardan aktarımlarda bulunmuştur. Ayrıca hükemânın sözlerinden de aktarımda bulunmuştur. Bunların tümü Müfredat’ı dilde ve tefsirde önemli kaynaklardan biri yapmıştır. Kur'an'ı Kerim çalışan herkese ve yüce kitabımızı anlama yoluna girmek isteyenlere Râgıb İsfahânî'nin Müfredat isimli başyapıtını ısrarla tavsiye ederim vesselam.
